شناخت موسيقي دستگاهي ايران
موسيقي دنياي عجيبي دارد. وقتي به آن علاقمند شويد هر روز ذهنتان پذيراي آموختن هنري جديدتر مي‌شود. به همين دليل است كه اساتيد موسيقي معمولا با چند ساز آشنا هستند. اين دريچه هنري زيبا شما را به درون خود مي‌كشد و روز و شبتان را با الفباي خود درگير مي‌كند. طعم اين درگيري لذت‌بخش است.اما قبل از شروع يادگيري يك ساز به خصوص ساز ايراني پيشنهاد مي‌كنيم با مفاهيم موسيقي دستگاهي ايران آشنا شويد. اين مفاهيم مانند يك چراغ قوه راه شما را براي يادگيري روشن مي‌كنند. خيلي بهتر است كه با ذهني روشن اين راه شروع كنيد. به خصوص كه اگر موسيقي سنتي ايراني براي شما بيگانه است. تعدادي آموزشگاه موسيقي در تهران وجود دارند كه اين تئوري‌ها را به شما آموزش مي‌دهند.
امروزه نبض موسيقي غربي در جامعه بيشتر به چشم مي‌خورد. براي افرادي كه نسبت به موسيقي سرزمين خودشان تعصب ويژه‌اي دارند، يك احساس مسئوليت در قبال اين موضوع دارند كه مانع از فراموش شدن موسيقي اصيل كشور خودشان شود. آنان براي اين كار تلاش‌هاي مختلفي براي ترويج موسيقي سنتي مي‌كنند. مطمئنا نتيجه‌هاي خوبي هم خواهند گرفت. از اين ميان اگر چند نفر هم با آنان همراه شود بسيار مهم و ثمربخش در نتيجه اين كار است.
در اين مقاله شما را با مفاهيم كلي و موسيقي دستگاهي ايران آشنا مي‌كنيم.
مفهوم گوشه و رديف در موسيقي دستگاهي ايران
براي آشنايي با گوشه بايد با مفهومي به نام رديف آشنا باشيد. بايد بدانيد كه به مجموعه آوازها و دستگاه‌ها در موسيقي، رديف مي‌گويند. رديف موسيقي ايراني شامل هفت دستگاه است كه هر كدام ريتم خاصي دارد. دستگاه چهارگاه، دستگاه راست پنج گاه، دستگاه سه گاه، دستگاه شور، دستگاه ماهور، دستگاه نوا، دستگاه همايون از انواع آن است.
به هر كدام از آهنگ‌ها در رديف خاص، گوشه مي‌گويند كه انواع مختلفي دارد كه اسامي آن‌ها با دليل خاصي نام‌گذاري شده است. براي مثال برخي از اسامي گوشه‌ها از نشانه‌هايي در طبيعت گرفته شده است، نوروز، چكاوك، سپهر و … از انواع آن است.
از برخي گوشه كه به دليل اهميت آن به تكرار استفاده مي‌شود به آن شاه‌گوشه مي‌گويند. گوشه‌هاي اصلي، بر روي يك نت خاص تاكيد دارند. منظور از مركب نوازي، تغيير دستگاه در موسيقي است. در واقع زماني كه نوازندگان بخواهند دستگاه موسيقي را تغيير دهند، مركب نوازي انجام داده‌اند. گوشه كرشمه را مي‌توان در همه دستگاه‌ها اجرا كرد، وزن اين گوشه اين امكان را فراهم مي‌كند كه محدوديتي نداشته باشد.
گوشه ريتميك دو گونه هستند؛ اول گوشه‌هايي هستند كه داراي ريتم باشند و مي‌توان آن را در ديگر دستگاه‌هاي موسيقي ايران هم اجرا كرد. دوم گوشه‌هايي كه محدوديت دارند و فقط در يك دستگاه موسيقي ايران قابليت اجرا شدن دارند.
اما هر گوشه داراي جزءهاي كوچك‌تري هستند. آغاز، معرف، گسترش، تكميل، پايان و ختم از اجزاي يك گوشه است.
موسيقي دستگاهي ايران و انواع آن
دستگاه شور:
همان‌طور كه اسمش پيداست مي‌تواند با خود شور و هيجاني ايجاد كند.موسيقي‌دانان اين دستگاه را ساده‌ترين دستگاه موسيقي مي‌دانند.
دستگاه نوا:
در گذشته بخشي از دستگاه شور بود. در اين دستگاه موسيقي ريتم متوسطي دارد. نه شاد است و نه حزن دارد. ساده و روان است و بيشتر مورد توجه آوازخواناني كه به تازگي كار خود را آغاز كرده‌اند، قرار مي‌گيرد.
دستگاه همايون:
اين دستگاه بسيار شبيه به دستگاه شور است. از گوشه‌هاي آن مي‌توان به چكاوك، بيداد، ني‌داود، عشاق، باوي، ليلي و مجنون، نوروز، شوشتري و … اشاره كرد.
دستگاه ماهور:
يكي ديگر از دستگاه‌هاي هفت‌گانه موسيقي ايران است كه داراي ۵۰ گوشه و به عنوان موسيقي با ريتم شاد شناخته مي‌شود. اما گوشه‌هاي اين داراي سه بخش بم، مياني، و زير اجرا مي‌شود. اگر بخواهيم چند گوشه اين دستگاه را نام ببريم به گوشه‌هاي درامد، كرشمه، شكسته، دلكش، ماهور صغير، مثنوي، خاوران و … اشاره مي‌كنيم.
برچسب: ،