آموزشگاه موسيقي راه صبا

ساز ويولن رهبر بلامنازع اركسترهاي بزرگ جهان است. هركسي كه با موسيقي آشنا باشد، ويولن را مي‌شناسد. امروزه آموزش موسيقي با اين ساز براي علاقمندان در بهترين آموزشگاه موسيقي در تهران انجام ميشود. اما چقدر در مورد ريشه و تكامل اين ساز مي‌دانيد؟ در اين مقاله مي‌خواهيم شما را بيشتر با روند تكامل و تاريخچه ساز ويولن آشنا كنيم.

تاريخچه ساز ويولن

به سازهايي مانند ويولن كه از كمان براي توليد صدا استفاده مي‌كنند، سازهاي زهي كمانه‌اي گفته مي‌شود. به عقيده بسياري از متخصصان، سازهاي رباب و ربك كه خاستگاه هر دو آنها كشورهاي عربي است، اجداد ويولن محسوب مي‌شوند. اين سازها در قرون وسطي از شرق وارد اروپا و كشورهاي غربي شده و در قرن پانزدهم در اسپانيا و فرانسه به طور گسترده‌اي از آنها استفاده مي‌شد. در اواخر قرون وسطي بود كه يك ساز زهي كمانه‌اي به نام كمانچه وارد اروپا شد.
در كشورهاي شرقي آسيا نيز سازهايي مانند آرخو (يك ساز دو سيمي كمانه‌اي چيني است كه در برخي از متون به آن كمانچه چيني نيز گفته مي‌شود) و مورين خور (يك ساز مغولي است كه به آن كمانچه اسب نيز گفته مي‌شود) به نوعي از ويولن الهام گرفته‌اند و از بستگان نزديك اين ساز پرطرفدار محسوب مي‌شوند.

چه كسي اولين ويولن را ساخت؟

جالب است بدانيد كه اين ساز، با گذشت زمان به تدريج تكامل نيافته است. در واقع ويولن، نوعي ساز تكامل يافته از يك آلت موسيقي ديگر نيست و اولين بار در حدود سال 1550 ميلادي ساخته شد. البته امروزه هيچ‌كدام از سازهايي كه در آن سال‌ها با نام ويولن نواخته مي‌شدند، وجود خارجي ندارند و فقط نامي از آنها به جا مانده است.
در تاريخچه ساز ويولن دو نفر به عنوان اولين سازنده‌هاي اين ساز معرفي شده‌اند كه هر دو آنها اهل شمال ايتاليا بوده‌اند. آندره آماتي از كريمونا و گاسپارو دي برتولوتي از سالو كه به گاسپارو دا سالو نيز معروف است، از جمله اولين سازندگان اين ساز كمانه‌اي بودند. ويولن‌هاي توليد شده توسط اين دو هنوز هم وجود دارند. در حقيقت، قديمي‌ترين ويولن موجود در جهان، به دست آندره آماتي در سال 1565 ميلادي ساخته شده است.

آيا ساز ويول از بستگان ويولن محسوب مي‌شود؟

اگرچه ويولن در اواسط قرن شانزدهم به جهان معرفي شد، اما قبل از آن نيز ساز مشابه‌اي به ويولن وجود داشت كه در قرن چهاردهم به آن ويول يا ويولاي زانويي يا ويولا دا گامبا گفته مي‌شد. ساز ويول در قرن شانزدهم و هفدهم رونق گرفت و در دوره باروك با سازي كه امروزه آن را به نام ويولن مي‌شناسيم، همزيستي پيدا كرد.
مهمترين تفاوتي كه بين اين دو ساز وجود دارد اين است كه سوراخ صدا در سازهاي موجود در خانواده ويول، مانند ويولن، به شكل f نيستند. بلكه بيشتر شبيه به حرف c مي‌باشند.

تكامل مدرن ويولن

ويولن مدرني كه امروز ما با آن آشنا هستيم در اروپا ساخته شده است و منشاء آن به كشور ايتاليا باز مي‌گردد. نقاشي‌هاي به جا مانده از قرن پانزدهم ميلادي نشان مي‌دهند كه در آن دوران، نوزاندگاني وجود داشتند كه ويولون سه رشته‌اي مي‌نواختند. نقاشي كه روي ديوارهاي كليساي جامع سارونو كشيده شده و قدمت آن به سال 1535 ميلادي باز مي‌گردد، برجسته‌ترين تصوير از حضور ويولن در اروپاست. اين كليسا در منطقه لومباردي ايتاليا واقع شده است. در اين منطقه از چوب به وفور براي ساخت ابزار و وسايل مختلف استفاده مي‌شد.
طراحي كلي ويولن به شكل استاندارد به قرن شانزدهم ميلادي باز مي‌گردد. البته شكل و ابعاد منحني f مانند روي اين ساز كه مدخل خروج صدا هستند، تا قرن نوزدهم استاندارد نبود و از آن به بعد دچار تغييراتي شد.
البته ايتاليايي‌ها تنها كساني نبودند كه ويولن را توسعه داده و به شكل مدرن ساختند. بررسي بيشتر تاريخچه ساز ويولن نشان مي‌دهد كه ابعاد اين ساز زهي در سال 1786 ميلادي توسط فرانسوا تورته استانداردسازي شد و تغييراتي را تجربه كرد. تغيير در كشش و تعادل در اين ساز باعث شد تا تكنيك‌هاي پرتحرك‌تر مانند مارتله نيز با ويولن قابل اجرا باشند. ويولن الكترونيكي نيز براي اولين بار در سال 1938 ميلادي توسط مارشال ماس كه در اركستر سمفونيك ملي فعاليت داشت و ويليام بارتلي كه يك مهندس بود ساخته شد.